Atatürk Döneminde Alınan Tasarruf Tedbirleri Genç Türkiye Cumhuriyeti, 1929 yılında patlak veren ve Kara Perşembe olarak da adlandırılan dünya ekonomik krizinden ciddi şekilde etkilendi. Savaş yorgunu, sanayileşmemiş ve borçlu bir ekonomiye sahip olan Türkiye, bu kriz karşısında önemli tasarruf tedbirleri almak zorunda kaldı. Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, krizin üstesinden gelmek için planlı bir şekilde harekete geçtiler.

Milletvekili Maaşları Düşürüldü

İlk önce, milletvekilleri maaşlarında indirime gidildi. 5 Mart 1931 tarihinde kabul edilen 1757 sayılı kanunla, milletvekili maaşları yüzde 30 oranında azaltılarak 500 liradan 350 liraya indirildi. Böylece tasarruf tedbirleri en üst düzeyden başladı.

Atatürk Mallarını Millete Bıraktı

Atatürk, milletvekillerinin bu fedakarlığını takdir etti ve bir adım daha ileri giderek, 12 Haziran 1933’te 2307 sayılı “özel kanun” çıkardı. Bu kanunla, kâğıt üzerinde görünen tüm mal varlığını, son kuruşuna kadar millete bıraktı. Nitekim ölümünden önce İş Bankası’ndaki hesabında sadece 73 bin lira civarında bir miktar kaldı.

Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti

Ekonomik krizle mücadele kapsamında, 18 Aralık 1929’da Atatürk’ün himayesinde “Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti” kuruldu. Bu cemiyetin amaçları arasında halkı tutumlu yaşamaya alıştırmak, yerli malların üretimini ve tüketimini artırmak, fiyatları ucuzlatmak, yabancı sergilere katılmak gibi hedefler yer alıyordu.

Cemiyet, her yıl “Vatandaş Yerli Malı Kullan”, “Vatandaş Para Biriktir” sloganlarıyla okullarda “tasarruf haftaları” ve “yerli malı haftaları” düzenledi. Ankara’da “Yerli Malı Sergisi” açıldı ve Atatürk bu sergiyi her yıl gezdi. Ayrıca cemiyet, çok sayıda katalog, dergi ve kitap yayımladı.

İş Bankası Kumbarası

Tasarruf bilincini yaygınlaştırmak için İş Bankası da kumbarayı kullandı. İlk İş Bankası Kumbarası 1928’de piyasaya sürüldü ve 1933’te sayısı 50 bini geçti. Banka, kumbaralı hesap sahiplerine ikramiyeler vererek tasarrufu teşvik etti.

Sonuç

Atatürk ve arkadaşları, kriz ortamında bir yandan yerli üretimi artırarak diğer yandan tasarruf bilincini geliştirerek, savaş yorgunu ve borçlu Türkiye’yi kısa sürede ayakları üzerinde duran bir ülke haline getirmeyi başardılar. Gerek Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti gerekse İş Bankası kumbarası, o dönemin tasarruf anlayışının simgeleri olarak tarihe geçti. Atatürk ve arkadaşları önce kendi maaşlarını düşürerek milletin taktirini kazanmışlardır.