Halide Edip Adıvar, Türk edebiyatının ve milli mücadelenin unutulmaz isimlerinden biri. Ancak onun fikir yolculuğu, özellikle 1. Dünya Savaşı sonrasındaki “Amerikan mandası” tartışmalarıyla dikkat çekiyor. Peki, bir dönem mandacılığı savunan Halide Edip, nasıl oldu da tam bağımsızlık fikrine gönülden bağlandı?
Manda Fikri ve Dönemin Koşulları
1918’de Osmanlı İmparatorluğu’nun işgali, aydınlar arasında çözüm arayışlarını hızlandırdı. Halide Edip de bu dönemde, ülkenin tek başına ayakta kalamayacağını düşünerek “Amerikan mandası” fikrini destekledi. Ona göre, ABD’nin himayesi, ekonomik ve siyasi çöküşü engelleyebilir, modernleşme sürecini hızlandırabilirdi. Bu görüşünü, Wilson Prensipleri Cemiyeti çerçevesinde savundu ve İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde aktif rol aldı.
Fikrini Neden Değiştirdi?
Ancak 1919’da İzmir’in işgali ve Anadolu’da başlayan direniş ruhu, Halide Edip’in bakış açısını kökten değiştirdi. Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde başlayan Milli Mücadele, onu tam bağımsızlık fikrine yöneltti. “Türk’ün Ateşle İmtihanı” adlı eserinde, halkın direniş gücünü görünce mandacılığın bir çözüm olmadığını anladığını vurgular. Artık silahlı mücadelenin ve ulusal birliğin savunucusuydu.
Bir Vatanseverin Dönüşümü
Halide Edip’in bu fikir değişimi, dönemin aydınlarının yaşadığı ikilemi yansıtır: Umutsuzluk ile direniş arasındaki çizgi. O, halkla bütünleşip cephede hemşirelik yaparak, nutuklar vererek mücadelenin bir parçası oldu. Bu süreç, onu yalnızca bir yazar değil, “Milli Mücadele’nin Kadın Kahramanı” yaptı.
Neden Önemli?
Halide Edip’in hikayesi, tarihin kritik anlarında fikirlerin bile vatan sevgisi karşısında nasıl değişebileceğini gösterir. Bugün onu anarken, vatan için özgür iradeyle verilen mücadelenin değerini bir kez daha hatırlıyoruz.