İslam Öncesi Türk Tarihi

İslam öncesi dönemde Orta Asya’da ve Avrupa’da birçok güçlü Türk devleti kurulmuştur. Bu devletler, göçebe ve yarı göçebe bir yaşam tarzı sürdüren Türk boyları tarafından kurulmuştur. Ortak bir dil, kültür ve geleneklere sahip olan bu devletler, siyasi ve askeri açıdan oldukça güçlüydüler.

İslam öncesi Türk devletlerinin en önemli özellikleri şunlardır:

Göçebe ve Yarı Göçebe Yaşam Tarzı: Bu devletlerin çoğu, hayvancılık ve avcılığa dayalı bir ekonomiye sahipti. Mevsimlere göre göç ederek, hayvanlarının otlak ihtiyacını karşılarlardı. Bu yaşam tarzı, Türklerin mobil ve esnek bir orduya sahip olmalarını sağladı.

Siyasi ve Askeri Güç: İslam öncesi Türk devletleri, güçlü orduları ile bilinirdi. Atlı okçuluğu ve süvari birlikleri konusunda oldukça usta olan Türkler, birçok savaşı kazandılar. Bu sayede geniş topraklar fethettiler ve büyük imparatorluklar kurdular.

Devlet Düzeni: İslam öncesi Türk devletlerinde, kağan veya hakan olarak adlandırılan bir hükümdar vardı. Kağan, genellikle soylu bir aileden seçilirdi ve geniş yetkilere sahipti. Devleti yönetmek için, vezirler, komutanlar ve diğer yetkililerden oluşan bir danışma kurulu vardı.

Sosyal Yapı: Türk toplumunda, aile ve soy önemli bir yere sahipti. Toplum, boylar ve obalardan oluşurdu. Boylar, ortak bir atadan geldiğine inanılan insanlardan oluşan gruplardı. Obal ise, birden fazla boydan oluşan topluluklardı.

Kültür ve Sanat: İslam öncesi Türk kültüründe, müzik, şiir ve destanlar önemli bir yere sahipti. Türkler, at üzerinde ok atma, güreş ve ava gitme gibi konularda oldukça başarılıydılar. Ayrıca, halı dokumacılığı, deri işlemeciliği ve metal işlemeciliği gibi alanlarda da usta zanaatkârlara sahiptiler.

Din: İslam öncesi Türklerde, Gök Tanrı inancı yaygındı. Gök Tanrı, göklerin ve yerin yaratıcısı olarak kabul edilirdi. Ayrıca, yer, su ve ateş gibi doğa tanrılarına da inanılırdı. Şamanizm de Türk toplumunda önemli bir yere sahipti. Şamanlar, ruhlar dünyası ile insanlar arasında aracılık eden kişiler olarak kabul edilirdi.

En Önemli İslam Öncesi Türk Devletleri:

Asya Hun Devleti (M.Ö. 220 – M.S. 216)

Asya Hun Devleti, Türk tarihinin bilinen ilk devletidir. M.Ö. 220 yılında Teoman tarafından kurulmuştur. Başkenti Ötüken’dir. Devlet, Orta Asya’nın geniş bir bölgesini hakimiyeti altına almış ve Çin’i vergiye bağlamıştır. Mete Han döneminde en parlak dönemini yaşayan devlet, güçlü ordusu ve göçebe yaşam tarzı ile bilinir. Mete Han döneminde Türklerden korkan Çinliler Çin Seddini yapmıştır.

Avrupa Hun Devleti (M.S. 370 – M.S. 453)

Avrupa Hun Devleti, Asya Hun Devleti’nin parçalanması sonucu M.S. 370 yılında Macaristan civarında kurulmuştur. Devlet, Avrupa’ya göç eden Hunlar tarafından kurulmuştur. Attila döneminde en parlak dönemini yaşayan devlet, Avrupa’yı kasıp kavuran ve Roma İmparatorluğu’nu tehdit eden güçlü bir orduya sahipti.

Göktürk Kağanlığı (M.S. 552 – M.S. 744)

Göktürk Kağanlığı, 6. yüzyılda Bumin Kağan tarafından kurulmuştur. Başkenti Ötüken’dir. Devlet, Orta Asya’nın geniş bir bölgesini hakimiyeti altına almış ve İpek Yolu üzerinde önemli bir siyasi güç haline gelmiştir. Türk adını devlet ismi olarak kullanan ilk siyasi teşekküldür. Orhun Yazıtları, Göktürk Kağanlığı’na ait en önemli tarihi eserlerden biridir. Orhun Abideleri Türk tarihinin ilk yazılı eserleridir.

Avar Kağanlığı (M.S. 568 – M.S. 803)

Avar Kağanlığı, 6. yüzyılda Bayan Kağan tarafından kurulmuştur. Başkenti Panonya Ovası’dır. Devlet, Avrupa’da önemli bir siyasi güç haline gelmiştir. Bizans İmparatorluğu’nu birçok kez yenmiş ve Akdeniz’e kadar uzanan bir toprak parçasını hakimiyeti altına almıştır. Avarlar İstanbul’u kuşatan ilk Türk devletidir. Din olarak Hıristiyanlığı benimsemişlerdir.

Hazar Kağanlığı (M.S. 622 – M.S. 1041)

Hazar Kağanlığı, 7. yüzyılda kurulmuştur. Başkenti İtil’dir. Devlet, Doğu Avrupa ve Kafkasya’da önemli bir siyasi güç haline gelmiştir. İpek Yolu üzerinde önemli bir ticaret merkezi olmuştur. Yahudiliği benimseyen tek Türk devletidir.

Uygur Kağanlığı (M.S. 745 – M.S. 840)

Uygur Kağanlığı, 8. yüzyılda Orta Asya’da kurulmuş ve Türk tarihinin en önemli devletlerinden biri olarak kabul edilmektedir. 745 yılında Göktürk Kağanlığı’nın yıkılması sonucu Kutluk Bilge Kağan tarafından kurulan Uygur Kağanlığı, Ordu-Balık ve Karabalgasun olmak üzere iki başkente sahipti.

Uygur Kağanlığı’nın Özellikleri:

Uygur Kağanlığı, Türk tarihinde ilk defa yerleşik hayata geçen devlet olma özelliğini taşır. Tarım ve ticaretle uğraşan Uygurlar, şehirlerde ve kasabalarda yaşamayı tercih etmişlerdir. Bu durum, Uygur kültürünün ve sanatının gelişmesine önemli katkıda bulunmuştur.Uygurlar, 8. yüzyılda Manihaizmi resmi din olarak kabul etmişlerdir. Manihaizm, Zerdüştlük, Hristiyanlık ve Budizm’den etkilenmiş bir dindir. Uygur Kağanlığı’nda Manihaizmin kabul edilmesi, dini hoşgörünün yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur. Uygurlar din değiştiren ilk Türk devletidir.

Sonuç:

İslam öncesi Türk devletleri, tarihte önemli bir yere sahiptir. Bu devletler, göçebe ve yarı göçebe yaşam tarzları, siyasi ve askeri güçleri, devlet düzenleri, sosyal yapıları, kültürleri ve sanatları ile öne çıkmışlardır. Bu devletlerin kurduğu uygarlıklar, dünya tarihine önemli katkılarda bulunmuştur.