IV. Mehmed, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. padişahı olarak 1648-1687 yılları arasında saltanat sürmüştür. Çocuk yaşta tahta çıkan IV. Mehmed’in uzun saltanatı, Osmanlı Devleti’nin önemli bir dönemidir. IV. Mehmed dönemi sadrazamlar aracılığıyla yönetilen bir dönem olarak dikkat çeker. Bu yazıda IV. Mehmed’in hükümdarlık yıllarındaki önemli olaylar ve Osmanlı Devleti üzerindeki etkileri ele alınacaktır.
IV. Mehmed’in Tahta Çıkış
IV. Mehmed, 2 Ocak 1642’de doğdu. Babası Sultan İbrahim, annesi ise Turhan Sultan’dır. Babası Sultan İbrahim akıl sağlığının yerinde olmadığı gerekçesiyle tahttan indirildi. IV. Mehmed henüz 6 yaşında Osmanlı tahtına çıktı. Küçük yaşta padişah olması nedeniyle yönetimde annesi Turhan Sultan’ın büyük etkisi olmuştur. Ancak devlet ilerleyen dönemlerde sadrazamlar tarafından idare edilmiştir. Özellikle Köprülü ailesinden gelen sadrazamlar, IV. Mehmed’in saltanatı döneminde Osmanlı Devleti’nin gelişimine büyük katkı sağlamıştır.
Köprülüler Dönemi ve Osmanlı İdaresi
IV. Mehmed döneminde, Köprülü Mehmed Paşa ve oğlu Köprülü Fazıl Ahmed Paşa’nın sadrazamlıkları, Osmanlı Devleti’nin iç işlerinde toparlanmasını sağlamıştır. Köprülüler, hem mali alanda reformlar yapmış hem de devlete karşı isyanları bastırmışlardır. Ayrıca Girit ve Avusturya cephelerinde başarılı olmuşlardır. Özellikle 1669’da Girit’in fethi, Osmanlı Devleti’nin Doğu Akdeniz’deki hakimiyetini güçlendiren önemli bir zafer olmuştur.
IV. Mehmed’in Avcılık Tutkusu ve Devlet İdaresi
IV. Mehmed, avcılık tutkusuyla tanınan bir padişah olduğu için “Avcı Mehmed” lakabını almıştır. Sultan, sık sık uzun av seferlerine çıkardı. Devletin yönetimini ise sadrazamlarına bırakmıştı. IV. Mehmed’in avcılık tutkusuna rağmen, özellikle Köprülü ailesinin sadrazamlığı döneminde devlet işleri düzenli bir şekilde yürütülmüştür.
Osmanlı-Fransa İlişkileri ve Batı Seferleri
IV. Mehmed döneminde Osmanlı Devleti’nin Batı’daki en önemli rakiplerinden biri Fransa olmuştur. Fransa Kralı XIV. Louis, Osmanlı Devleti’ni küçümseyen bir tavırla yaklaşmıştır. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Fransa’ya karşı sert bir tavır takınmış; Ancak bu dönemde Fransa’ya doğrudan bir müdahale gerçekleşmemiştir. Bunun yerine Osmanlı Devleti, Avrupa’nın diğer bölgelerinde aktif olmayı sürdürmüştür.
II. Viyana Kuşatması ve Osmanlı Gerileme Dönemi
IV. Mehmed döneminin en dramatik olaylarından biri, 1683’teki II. Viyana Kuşatması’dır. Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’na karşı büyük bir sefere çıkmış ve Viyana’yı kuşatma adına almıştır. Ancak bu kuşatmada Osmanlı istediği sonucu alamadı. Bu yenilgi, Osmanlı Devleti’nin Batı’daki ilerlemesini durdurmuştur. Bu tarihten sonra Osmanlı Devleti gerileme sürecine girmiştir.
IV. Mehmet’in Tahttan İndirilmesi
Viyana Kuşatması’nın başarısızlığı, Osmanlı Devleti’nde ciddi bir krize yol açtı. Devletin üst kademelerindeki paşalar ve ulema, IV. Mehmed’in tahttan indirilmesine karar verdi. 8 Kasım 1687 yılında IV. Mehmed tahttan indirilmiş ve yerine kardeşi II. Süleyman padişah ilan edilmiştir. IV. Mehmed ise Edirne’ye gönderilmiştir. 6 Ocak 1693 tarihinde Edirne’de hayatını kayben IV. Mehmed, İstanbul’da Yeni Cami Turhan Sultan Türbesi’ne defnedilmiştir.
Avcı Mehmed’in Mirası
IV. Mehmed’in saltanat dönemi, Osmanlı Devleti için hem zaferlerle hem de yenilgilerle dolu bir süreç olmuştur. Köprülü ailesi sayesinde devlette reformlar yapılmış ve dış cephelerde genişleme sağlanmış olsa da, özellikle Viyana Kuşatması’ndaki hezimet, Batı’da Osmanlı’nın gerileme sürecini başlatmıştır. IV. Mehmed’in tahtta kaldığı süre boyunca devlet yönetimindeki sadrazamlar ve annesi Turhan Sultan’ın etkisi büyük olmuştur. Sultan Mehmed, avcılık tutkusu ve uzun süren saltanatı ile hatırlanır. Öyle ki Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra en uzun süre tahta kalan Osmanlı padişahı olmuştur.